İlk çağlardan itibaren birçok topluluğun gözdesi olan Kars, hiç kuşkusuz güç
dengelerinin yaşandığı birçok anıya tanıklık etmiştir. Urartular, Romalılar,
Abbasiler, Selçuklular, Osmanlılar ve burada ismini sayamadığımız pek çok
medeniyetin hakimiyeti altında şehir varlığını devam etmiştir.

Özellikle Osmanlı döneminde serhat şehri özelliği taşımış olmasından dolayı idareciler
tarafından ayrı önem verilmiştir.

Osmanlılar Kars şehrini, Safeviler ve Ruslara
karşı bir kale görevi sağlayacak şekilde idare etmişlerdir. Nitekim uzun yıllar
İran ve Çarlık Rusya’sı tarafından şehir saldırılara maruz kalmış ve bu nedenle
şehirde sıklıkla göçler yaşanmıştır.

Özellikle 19. yüzyıl Kars şehri için bir dönüm noktası olmuştur

Bu dönemden itibaren Çarlık Rusya’sının Kars şehrini egemenliği altına almak için
saldırılarını sıklaştırdığı bir zaman olmuştur. 1877 tarihi Rusların Kars’ı işgal
etmeleri ile neticelenmiş ve yaklaşık 40 yıllık bir Rus yönetimi Kars’ta
başlamıştır.

93 harbi olarak bilinen Kars şehrinin düşmesi hem Osmanlılar için
hem de Kars Müslüman topluluğu için büyük bir kayıp olmuştur. Rus
egemenliğine giren Kars sancağı Ruslar tarafından Kars Oblastı adıyla idare
merkezi olmuştur.

Anayurdum gözlerimin önünde

Kars Oblastı’nın oluşturulması Kafkasya demiryollarının
aktifleştirilmesi ile bölge ticaretinin Rus kontrolüne geçmesi gaye edinilmiştir.
Aynı zamanda dini ve etnik bağı bu şekilde bölgede güçlü hale getirmeye
çalışmışlardır.

Ruslar 40 yıllık Kars işgalinde

Şehrin dini, etnik ve demografik
yapısını temelinden sarsmaya çalışmışlardır.
93 Harbi Kars şehri için üzücü fakat bir o kadarda değişimlere tanıklık ettiği
bir dönem olmuştur. Hiç şüphesiz bu değişimin ana materyali Malakan
topluluğu olmuştur.

Malakanlar Çarlık Rusya döneminde Ortodoks kilisesi ile
ters düşen fikirleri neticesinde Kars’a sürülen topluluk olmuştur. Ortodoks
kilisesi ile fikir ayrılıkları, haftanın her günü süt içmeleri gibi radikal tutumları
olan Malakanlar savaştan uzak bir topluluk olmaları sebebiyle Çarlık
hükümetiyle yıldızları bir türlü barışmamıştır.

Çarlık idarecileri hem
Malakanlardan kurtulmak hem de Kars’taki demografik yapının
Müslümanların aleyhine değişmesi için bu topluluğu Kars’a yerleştirmişlerdir.
Nitekim bu süreç

Kars şehri için yeni bir dönemin başlangıcı olmuştur

Malakanların savaşa karşı olmaları, iyiliği, insan sevgisini ön planda tutmaları
Karslılar için bir bütünleşme vesilesi olmuştur. Malakanların tarımsal
faaliyetleri, öküz yerine atı tarımda kullanmaları, Çeçil peynirini üretmeleri
gibi pek çok alanda yaptıkları işler neticesinde Kars’a farklı bir perspektif
getirdiler.

Komünal bir topluluk olan Malakanlar Karslılar için şehrin ayrılmaz
bir parçası oldular. Etnik yapıları veya dini inanışları Karslılar için hiçbir
dönem sorun edilmedi. Malakanlar Karslıların ana topluluğu olarak yerlerini
aldılar. Kendi inançlarına ne kadar saygılı oldularsa Müslümanların
bayramlarına kutsal günlerine de olabildiğince saygı duyan bir topluluk
olmuştur.

Malakan Kars olmuş, Kars Malakan olmuştu

Karslı bir Rus Hristiyan topluluk böylece meydana gelmiştir. Ve Kars ile yekpare olan,
Kars’ın ayrılmaz parçası olan kar taneleri gibi Malakanlarda Kars’ın ayrılmaz
bir parçası olarak anılacaktır daima…
Savaşa karşı olan Malakanlar Türk ordusunun Kurtuluş Savaşı için zorunlu
askerlik girişimleri sonucunda Kars’ı terk etmeye başladılar. Zamanla Kars’ta
var olan Malakanlar giderek azalmış ve bugün

Malakan topluluğu Kars’ta yerini kaybetmiştir.

Savaşmamak için Kars’a gelen Malakanlar, savaşmamak
için tekrardan gitmişlerdir. Fakat şehirde bıraktıkları hoşgörü izlenimleri, dere
kenarlarında kurdukları köy kalıntıları, un değirmenleri kültürel bir miras
olarak kalmıştır. Malakanlar Karslılar için daima asil bir millet olarak anılmış,
şehre ve insanlara büyük katkılar sağlamışlardır. Ve şimdi Yeghishe Charents
tarafından Kars’a özlemle yazılmış birkaç mısraya kulak verelim.

Bırakıp ardımda yuvamı
Nehir kıyısındaki harap evimi
Bırakıp Kars kentini
Bahçelerini ve derin mavi göklerini,
Gezinip dururum şimdi hep başka şehirlerde
Anayurdum gözlerimin önünde

Kaynak : Dr. Sinan Gider